SAM: Sociaal-Artistiek Museum X Sixhaven
 

"Als ik SAM was… … hoe zou ik er dan uitzien, wat zou ik dan doen, waar, en voor wie?"

…een kapperszaak gerund door kinderen, een gebouw in de vorm van een bloem of vuurtoren, met een open space voor experiment en workshops, straatverlichting in de vorm van diamanten…

SAM Sixhaven is een onderzoeksprogramma van beeldend kunstenaar Merel Noorlander en theatermaker Arthur Kneepkens, dat als dependance van het meerjarentraject SAM voortstuwt in coproductie van TAAK en Theaterstraat. Als platform voor reflectie verkent SAM de mogelijkheden van een toekomstig Sociaal-Artistiek Museum in Amsterdam-Noord, waarbij het ‘museum’ ook als een speels terrein van ontmoeting en ontdekking kan worden begrepen, voorbij een vaststaande fysieke locatie of collectie in de enge zin van het woord.

Het onderzoek wordt bezield door inwoners van Amsterdam-Noord, lokale organisaties, kunstinstellingen, makers, het openbaar bestuur, stakeholders en maatschappelijk werkers, samen met de lokale, nationale en internationale vernieuwers in het veld van social art. De verschillende wensen, verlangens, verwachtingen en al dan niet haalbare idealen rondom dit speculatieve en provocatieve voorstel brengen de initiatiefnemers in kaart in een serie van performances, workshops, installaties en interventies.

Social art

Het meerjarige traject van SAM belicht de werking en voorziene en onvoorziene effecten van gentrificatie in Amsterdam-Noord. Dat er een relatie bestaat tussen gentrificatie in een stadsdeel als Amsterdam-Noord en de vestiging van artistieke initiatieven en instellingen, wordt nog maar weinig betwijfeld. Of er sprake is van een causaal verband, en zo ja welke kant op, is meer controversieel. Het debat in Nederland wordt vaak gebaseerd op onderzoek in Amerikaanse context en in veel onderzoek wordt geen verschil gemaakt in het type artistieke activiteit en het type publiek dat ermee beoogd en bereikt wordt. In het publieke debat – en vooral in het soms wat kunst-sceptische gesprek op straat – verliezen deze belangrijke kwalificaties hun gewicht.

Met SAM willen we dit op scherp zetten door een inclusief museum voor te stellen dat met een andere culturele programmering een actieve bijdrage levert aan het sociale weefsel van de bestaande en altijd veranderende gemeenschap. SAM wil opereren dwars door de beleefde tweedeling tussen bewoners met veel en met minder erkend ‘cultureel kapitaal’ - maar durft daarbij zeker stelling te kiezen door een platform te zijn voor die mensen en gemeenschappen die in het kunstenveld minder gehoord worden. Dwars door zichtbare en onzichtbare grenzen van gentrificatie te Amsterdam Noord met haar nieuwkomers, oud-Noorderlingen en alles ertussenin.

Bij de Sixhaven, een toekomstige A-locatie van Amsterdam-Noord, wordt in afwachting van een mogelijk metrostation in opdracht van de gemeente tijdelijk ruimte gemaakt voor sociale, culturele en economische initiatieven ‘uit de buurt’. Opdrachtnemer is het bureau Placemakers, die aan de bundeling van initiatieven de naam Buurthaven heeft gegeven. Dit opereren in het spanningsveld tussen placemaking en gentrificatie is de humus waarop Noorlander en Kneepkens zijn uitgenodigd door TAAK om hun sociaal-artistiek traject en onderzoek SAM op deze specifieke locatie verder te onderzoeken;  en zo ontstond dependance SAM Sixhaven. SAM is als concept ontwikkeld door Noorlander en Kneepkens voor Frascati Amsterdam in het programma De Onvertelde Stad in 2018, en stuwt voort op community-trajecten van Noorlander en Kneepkens als De Nieuwe Banne en #HoeGaatHetEchtMetJe.

Deelnemers in het participatieve proces in Sixhaven zijn de initiatieven van Buurthaven zoals als de Soeptuin, Kerstbomenbos, Speelfontein, Salon Six, Gallische eettafel, de Hondenspeeltuin; SAM Sixhaven werkt hiermee nauw samen, als ook met bewoners, scholen en initiatieven van de aangrenzende wijken in Noord; bewoners en initiatieven van Amsterdam-Noord in het algemeen; het lokale, nationale en internationale veld van social art.

SAM Sixhaven is onderdeel van Social Capital #3 Amsterdam Oud-Noord. Social Capital is een meerjarig kunstprogramma, dat met kunstwerken, presentaties, workshops en performances op onverwachte locaties door heel Amsterdam de aandacht vestigt op de veranderingen in de stad en hoe die van invloed zijn op de mensen die er leven.

SAM Sixhaven is mede mogelijk gemaakt door BankGiro Loterij Fonds, Amsterdams Fonds voor de Kunst, Mondriaan Fonds en Prins Bernhard Cultuurfonds.