A Hole and A Wall

Programma

Curator: Theo Tegelaers, Yvonne Dubbers

Mede mogelijk gemaakt door: Mondriaan Fonds


Gevangenzitten betekent afzondering, opsluiting en beveiliging in de marge van de samenleving. Gedetineerden vormen, buiten het blikveld van de rest van de wereld, op zichzelf staande maatschappijtjes. Met programma’s vol activiteiten, zorgtrajecten en onderwijs wordt echter geprobeerd gedetineerden te socialiseren en klaar te maken voor hun terugkeer in de ‘echte’ maatschappij. Maar is dat wel mogelijk binnen een instituut dat afgesloten is van de buitenwereld en waar juist vrijheidsberoving en afzondering dienen als straf?

Met het project A Hole and A Wall, een initiatief van TAAK, onderzoeken we hoe we het gevangenissysteem zelf kunnen socialiseren. Samen met kunstenaars, denkers, (ex-)gedetineerden, en professionals uit het strafrecht en gevangeniswezen, wordt nagedacht over de gevangenis van de toekomst.

Aanleiding zijn de vijf kunstprojecten die TAAK in samenwerking met de kunstenaars Paulien Oltheten, Katrin Korfmann, Michiel Kluiters, Lucas Lenglet en het duo Sylvie Zijlmans en Hewald Jongenelis realiseerde in het Justitieel Complex Zaanstad, dat in 2016 geopend werd.

Het viel op dat rondom de bouw van dit Huis van Bewaring een publieke discussie over de functie van gevangenisstraf uitbleef. Dit is opmerkelijk, omdat in de jaren zeventig, toen de Bijlmerbajes werd gebouwd, wel een flinke discussie ontstond over de manier waarop de maatschappij omgaat met gedetineerden. TAAK voelt daarom de noodzaak om het onderwerp ‘Detentie’ en de sociale vraagstukken daaromtrent opnieuw op de publieke agenda te zetten. Sinds 2016 zijn we daarom bezig deze problematiek in kaart te brengen door middel van onderzoek, debat, presentaties en kunstprojecten en denken we na over alternatieven voor het huidige systeem.

Kunnen we de gevangenis verbeelden als een instelling die wordt opgenomen in het weefsel van de samenleving? En kunnen we ons een vorm van detentie voorstellen waarin misdaad en straf niet enkel opgevat worden als het probleem van het individu, maar als een gedeelde verantwoordelijkheid van de samenleving? Dit pleit voor een humane aanpak waarbij detentie middenin de samenleving staat.

Projecten

Binnen dit programma worden verschillende projecten ontwikkeld. Kunstenaar Lucas Lenglet en architectuurcriticus Arjen Oosterman hebben een beeldend onderzoek gedaan naar ‘de muur’, waarbij zij architecturale systemen van in- en uitsluiting bevragen. Met fotografische portretten van gevangenismuren, schetsen, maquettes en een publicatie zoekt Lenglet naar manieren om dat wat zich achter de gevangenismuur bevindt, vorm te geven. Het onderzoek werd van 16 september t/m 7 oktober 2018 gepresenteerd in de tentoonstelling 'Een negatieve ruimte' in Nieuw Dakota in Amsterdam.

Antropoloog en politiek filosoof Femke Kaulingfreks doet onderzoek onder gedetineerden naar hun visie op de gevangenis van de toekomst. Hoe kunnen we een gevangenis maken die open staat voor de samenleving? Kunstenaar Juliacks is betrokken bij dit project om het onderzoek te verbeelden. Eerder maakte zij kunstwerken geïnspireerd op het Tuchthuis in Haarlem, waar in 1612 de eerste gevangenisopstand in Nederland plaatsvond.

Veronique Achoui, oprichter en projectleider van Stichting CHAINS doet onderzoek onder familieleden en relaties van gedetineerden. Hoe denken zij over de keuzes die hun geliefde heeft gemaakt en de manier waarop de maatschappij met hen omgaat?

Met Stichting Nieuwe Helden onderzoeken we hoe hun app The Village ingezet kan worden om een gevangenis en haar bewoners tot leven te brengen. Deze theatrale, interactieve applicatie gidste al eerder bezoekers van het Over ’t IJ Festival  langs verhalen dwars door Amsterdam Noord. Nu zien we de gevangenis als een onderdeel van de stad en geven we de deelnemer via zijn smartphone een kijkje in de wereld van de gedetineerde.

Op verschillende momenten in 2018 en 2019 worden de uitkomsten van deze projecten gepresenteerd om vervolgens in de zomer van 2019 uit te monden in de manifestatie A Hole in a Wall.