Aankomen in een nieuw land vergt veel doorzettingsvermogen, maar na (soms jarenlange) onderdrukking tonen vluchtelingen vaak een enorme veerkracht. Onderdrukte energie maakt plaats voor nieuwe toekomstverwachtingen en de wilskracht om een nieuw bestaan op te bouwen. Maar moedigt ons huidige systeem die vitaliteit aan, of wordt deze juist gefrustreerd? Wanneer stopt iemand met vluchteling zijn en mag hij of zij zich vrij gaan ontplooien? En hoe kan kunst een rol spelen bij het stimuleren van de potentie van nieuwkomers? Wat kunnen wij, en wat kan de kunst doen binnen dit systeem?

Over het Carnival of the Oppressed Feelings

Op zaterdag 28 oktober 2017 vulde het Carnival of the Oppressed Feelings de straten van Amsterdam met een bonte optocht van nieuwkomers, kunstenaars, organisaties en betrokkenen. Met deze performatieve demonstratie wilde kunstenaar Gluklya (Natalia Pershina-Yakimanskaya), in samenwerking met TAAK, nieuwkomers met een krachtig gebaar welkom heten en hen tegelijkertijd zichtbaarheid en een stem geven in het publieke domein. De bijzondere kostuums die speciaal voor het carnaval werden gemaakt gaven uitdrukking aan de angsten en frustraties van migranten in een vreemd land. Zo diende het carnaval als een uitlaatklep voor onderdrukte emoties.

Het Carnival of the Oppressed Feelings was het resultaat van een serie workshops van Gluklya met vluchtelingen in haar atelier in Lola Lik, een broedplaats in de voormalige Bijlmerbajes, gelegen naast het AZC Wenckebachweg. Hierop volgde het 5 Day Program in het Tijdelijk Museum in Lola Lik, waarbij zowel migranten als experts participeerden in een interdisciplinaire dialoog over (hedendaagse) migratie. Het doel van dit programma was om de vijf thema’s die als kapstok dienden voor de optocht te definiëren, uit te diepen en van meer context te voorzien.

Reflectie
Niet alleen deze georganiseerde momenten vormden de inhoudelijke basis van het carnaval, ook de continue aanwezigheid van Gluklya in haar studio in Lola Lik bracht nieuwe kennis naar voren. Zij verbond zich bewust aan een plek waar migranten en creatievelingen samenkwamen, niet alleen om snel en rechtstreeks te kunnen handelen en samenwerken, maar ook om participerend te kunnen observeren.

Reflecterend op dit tweejarig onderzoek ontdekten we dat de ontwikkeling van het project parallel liep aan het proces dat nieuwkomers moeten doormaken bij aankomst in een vreemd land; er werd geanticipeerd op het (institutionele) ritme waarin migranten noodgedwongen moeten leven.

1. Begin 2017 vestigde Gluklya zich in haar studio in Lola Lik. Tegelijkertijd arriveerden grote aantallen vluchtelingen in het nabijgelegen asielzoekerscentrum. Zij bewogen zich langzaam maar vastberaden door het web van regels dat het Nederlandse systeem hen oplegde. De prioriteit van deze vluchtelingen was het leren van de Nederlandse taal, zodat zij na hun procedure zo snel mogelijk zouden kunnen gaan werken.

Om variatie te bieden op dit ingewikkelde traject vond een serie workshops, Language of Fragility, plaats. De letterlijke betekenis van Nederlandse woorden werd op de schop genomen; associaties bij de klank van Nederlandse woorden met de taal van het land van herkomst werden als uitgangspunt genomen. Woorden die in beide talen hetzelfde klinken maar een andere betekenis hebben, werden naast elkaar getekend en later op verschillende momenten gepresenteerd.

2. Veel vluchtelingen kregen de behoefte om buiten de muren van hun verblijfplaats te treden om te begrijpen hoe de Nederlandse maatschappij in elkaar zit. Zij wilden opgedane kennis in context plaatsen en problemen waar zij tegenaan liepen inzichtelijk en verklaarbaar maken. Dit was aanleiding voor het 5 Day Program. Problemen werden gedefinieerd en vanuit verschillende perspectieven besproken, om uiteindelijk nieuwe kennis te creëren. De problemen waren gecategoriseerd in vijf thema’s, die later in het carnaval gerepresenteerd zouden worden.

3. Het Carnival of the Oppressed Feelings diende als uitlaatklep voor complexe gevoelens van vluchtelingen. Veel vluchtelingen kampten namelijk met angsten en frustraties die zij langdurig onderdrukten. Families waren noodgedwongen uit elkaar gehaald, mensen waren getraumatiseerd en er waren beperkte mogelijkheden om carrières voort te zetten.

4. Veel vluchtelingen begonnen hun weg te vinden. Wanneer dat gebeurt durven zij weer aan de toekomst te denken en idealen na te streven. Iraans hoogleraar Diversiteit en Integratie Halleh Ghorashi verwoordt deze bijzondere veerkracht als volgt:

“Uit onderzoek blijkt dat de kans op een nieuw leven veel dromen bij vluchtelingen losmaakt. Veel asielzoekers vertellen dat ze na jaren van onderdrukking opnieuw durven te dromen. Het is als een veer die jarenlang ingedrukt is en dan losgelaten wordt. Als samenleving moeten we stimuleren dat deze vrijgekomen energie leidt tot veerkracht in plaats van tot frustratie.”

De visie die Halleh Ghorashi uitdraagt werd de basis van een verdiepend gesprek dat als doel had om kansen te benoemen in plaats van onmogelijkheden. Deskundigen formuleerden hier een statement over, en gingen op 14 december 2017 in de Tuinzaal van de Tolhuistuin in Amsterdam met elkaar en het publiek in gesprek over hoe de samenleving positieve omstandigheden kan scheppen voor vluchtelingen om zich ondanks hun verschillen te kunnen ontplooien en deel van deze samenleving te kunnen worden.

Deze avond organiseerden we onder de noemer Play Back Talk Back #1 – Post Carnival of the Oppressed Feelings. Het programma begon met de lancering van de film die gemaakt werd over het Carnival of the Oppressed Feelings en een Q&A met kunstenares Gluklya. Hierop volgde het publieke gesprek met sprekers Charles Esche (directeur Van Abbemuseum), Ehsan Fardjadniya (kunstenaar) en Erik Hagoort (schrijver en theoreticus) en moderator Maral Noshad Sharifi.

Bekijk alle foto’s van Play Back Talk Back # 1 op Flickr

 


Foto’s: Vika Ushkanova