Kunst in PI Zaanstad: Michiel Kluiters

Op dit moment verrijst de Penitentiaire Inrichting Zaanstad in Westzaan. Dit nieuwe Huis van Bewaring vervangt de Bijlmerbajes en De Koepel in Haarlem, die beiden in 2016 hun deuren sluiten. In opdracht van het consortium Pi2 en onder supervisie van het Rijksvastgoedbedrijf werkt TAAK aan vijf kunstprojecten voor het nieuwe, hightech gebouw.

In dit interview licht Michiel Kluiters zijn plannen toe.

Waar komt jouw werk?
Michiel Kluiters: "De nieuwe PI Zaanstad krijgt een aantal binnentuinen van tientallen vierkante meters. Niemand mag de tuinen betreden, je kunt er alleen naar kijken. Een soort kijkdozen. Daar staan mijn objecten in."

Welke opdracht kreeg je?
"Deze tuinen zijn omringd door gebouwen, door cellen en gangen. In de nieuwe penitentiaire inrichting zal een deel van justitiabelen een gecontroleerde bewegingsvrijheid binnen specifieke zones krijgen. Er staat niemand bij het raam die aanspoort om door te lopen. Nu ben ik gevraagd om iets te maken om te voorkomen dat mensen oogcontact kunnen hebben met mensen aan de andere kant van het gebouw. Het gaat erom dat mensen niet met elkaar kunnen communiceren. Je wilt ook niet dat iemand zich bedreigd voelt doordat een persoon aan de andere kant van het gebouw naar hem staart."

Een soort schermen dus?
"Ik heb dat begrip wel redelijk opgerekt, het zijn uiteindelijk meer een soort objecten geworden. Ieder raam biedt een ander perspectief, dus bij ieder raam moest ik iets anders bedenken, maar het is toch een serie geworden. De schermen komen op ongeveer 2,5 meter van de ramen van de gangen, en op ongeveer tien tot twintig meter van de ramen van de celblokken."

Hoe zien die schermen eruit?
"Het gebouw is natuurlijk een en al hoeken, gangen en ruimtes. Ik ben gaan spelen met het idee van perspectief en de ruimte vangen. Ik heb als het ware een soort uitsneden van de ruimtes gemaakt. Dan krijg je een bijna René Daniels-achtige vlindervormen. Elk scherm bestaat steeds uit twee delen, twee hoeken boven elkaar. Ik heb één hoek naar buiten en één hoek naar binnen gevouwen. Je kijkt op een hoek en in een hoek. De schermen zijn ook gekleurd, elk deel heeft een grijs en een gekleurd deel. Daardoor wordt het een soort vaandel, of een vlieger. Ik denk dat kleuren zorgen voor herkenningspunten, en ze vullen de grauwe architectuur mooi aan."

Ik ben gaan spelen met het idee van de ruimte vangen

Kan je dan nog wel de tuin in zien?
"De schermen zijn voorzien van een soort gatenpatroon. De schermen zelf zijn vrij zakelijk geworden, maar de tekening is heel organisch. Ik ben uitgegaan van silhouetten van vogels. Want ik vroeg me af: wat komt er nou eigenlijk in zo’n tuin van buitenaf? Vogels. Maar het patroon is zo geabstraheerd dat je goed moet kijken om de vogel te herkennen."

Waren er ook beperkingen?
"Aanvankelijk wilde ik variëren met de grootte van de gaten. Ik ben met een aantal proefpanelen naar de Bijlmerbajes gegaan om het testen. Toen bleek dat een gat niet groter dan zes millimeter mag zijn, anders wordt het mogelijk om gezichten te herkennen. Ik mocht ook geen signaalkleuren kiezen. Niets mag stimulerend zijn. Mijn opdracht was om een werk te maken dat het zicht beperkt, maar dat niet stimuleert of prikkelt. Het is eigenlijk wel gek dat die vraag heeft geleid tot hele aanwezige dynamische objecten."

www.michielkluiters.nl