Kunst in PI Zaanstad: Lucas Lenglet

Detentie Project

Op dit moment verrijst de Penitentiaire Inrichting Zaanstad in Westzaan. Dit nieuwe Huis van Bewaring vervangt de Bijlmerbajes en De Koepel in Haarlem, die beiden in 2016 hun deuren sluiten. In opdracht van het consortium Pi2 en onder supervisie van het Rijksvastgoedbedrijf werkt TAAK aan vijf kunstprojecten voor het nieuwe, hightech gebouw.

In dit interview licht Lucas Lenglet zijn plannen toe.

Waar komt je werk?
Lucas Lenglet: "Mijn sculptuur komt voor de ingang van de PI Zaanstad. Het voorplein is van de straat tot de gevel veertig meter diep, en iets meer dan twintig meter breed. Aan weerszijden van het voorplein zijn parkeerplaatsen. De gevel van het gebouw is blind op één deel na, je zou het de plint kunnen noemen, dat deel is van glas. Het gebouw straalt dus uit dat het een gesloten omgeving is, maar er is een hint van openheid. Het voorplein is alleen bedoeld voor bezoekers en medewerkers. De gedetineerden komen binnen via de zijkant van het gebouw en zullen het werk dus helaas niet zien."

Wat was de opdracht?
"Ik kreeg de opdracht om een werk te maken voor de gevel van het gebouw. TAAK heeft voorgesteld om de opdracht niet tot de gevel te beperken, maar ook het voorplein erbij te betrekken. Het ging ook over de graduele betreding van het gebouw, waar buiten en binnen nogal beladen begrippen zijn. Een bijkomende vraag was om een mediageniek werk te maken aangezien deze gevangenis hét beeld in de media zou moeten worden. Toen is een vijftal kunstenaars uitgenodigd om een voorstel te maken, waaronder ik. Ik moest eerst goed nadenken of ik dat wel wilde."

"Buiten en binnen zijn nogal beladen begrippen"


Waar twijfelde je over?
"Ik geloof uit principe niet in het systeem zoals dat nu is, met het opsluiten van zulke grote groepen mensen. Dat doen we nu al honderden jaren en het heeft niets tot weinig opgelost. Het blijkt ook dat veel mensen die worden opgesloten ofwel lijden aan een psychische stoornis ofwel uit een situatie komen waardoor het moeilijk is om zich te handhaven in de maatschappij zoals die nu is. Dan is de kwestie van schuld heel lastig, en dus ook de kwestie van straf die daarop volgt. Dus als ik inga op de uitnodiging om een schets te maken, committeer ik me dan aan zo’n systeem? Uiteindelijk kwam ik tot de conclusie dat het goed zou zijn om wel een voorstel te doen, omdat ik dan de mogelijkheid zou hebben om een uitspraak over het systeem te doen."

Wat was je voorstel?
"Ik heb twee voorstellen gedaan; een voor de gevel en een voor het plein. De opdrachtgever heeft uiteindelijk gekozen voor het voorstel om elf cellen van binnen naar buiten te kopiëren. Je zou het straks ook kunnen zien als een extreem minimale sculptuur; namelijk een rechthoekige open houten constructie. Deze balken hebben precies dezelfde afmetingen als de ribben van de cellen. Als je erin staat als bezoeker ervaar je dus uiteindelijk ook de ruimte van de cel. Bezoekers kunnen namelijk alleen in de bezoekruimtes komen, maar door dit werk krijgen ze toch een idee van de cellen. Er zit ook een wensgedachte achter: ik heb de muren van de cellen weggelaten. Het zijn geen gesloten, maar open vormen geworden. De cellen zijn niet zoals in de PI van staal en beton gemaakt, maar van een vriendelijker materiaal: hout."

"Als je in de sculptuur staat,
ervaar je de ruimte van een cel"


Waarom is dat een vriendelijker materiaal?
"Beton en staal komen voort uit een productieproces, maar hout is niet samengesteld. Hout is per definitie een materiaal dat van buiten komt. Een boom groeit, net zoals een mens groeit. Behalve die vertaalslag van het materiaal, heb ik ook de vorm aangepast. De ribben van die cellen zijn aan de buitenkant hard en aan de binnenkant zacht. Dus de balken zijn voor een kwart gerond."

Hoe wordt het geplaatst?
"Ik vind het belangrijk dat het werk ondanks alle directe verwijzingen naar de PI ook een autonoom werk is. Dat het ook naar zichzelf verwijst. Om dat te benadrukken loopt het werk nergens parallel aan de lijnen in de omgeving. De constructie staat net scheef op het plein, het ligt letterlijk dwars."

Wat is de titel van het werk?
"De lucht die we ademen. Ik heb een regel uit een gedicht van Langston Hughes vertaald naar het Nederlands. Ik kwam het gedicht tegen dat gaat over insluiting en uitsluiting, economisch en sociaal gezien. De conclusie is eigenlijk dat de lucht die we ademen voor iedereen hetzelfde is. Het lijkt me vooral voor mensen buiten de gevangenis belangrijk dit te beseffen. Dit werk wordt zo open en transparant dat het in feite uit meer lucht dan materie bestaat."

www.lucaslenglet.com

In de media:

- 22/3/2016: Interview met Lenglet (AmsterdamFM, Springvossen, Robert van Altena)

- 14/3/2016: Verstild en abstract als een celblok (NRC, Sandra Smets)

- 4/3/2016: Het mooiste paard en de lucht die we ademen (de Volkskrant, Jeanne Prisser)